Ở trẻ nhỏ, các bệnh viêm đường hô hấp trên thường tiến triển nhanh và dễ gây biến chứng nếu không được phát hiện kịp thời. Vì vậy, khám tai mũi họng cho trẻ định kỳ là điều cha mẹ không nên bỏ qua. Những triệu chứng tưởng chừng đơn giản như chảy mũi, ho dai dẳng hay quấy khóc kéo dài có thể là dấu hiệu của bệnh lý cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin hữu ích giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về các bệnh tai mũi họng, lợi ích thăm khám và cách phòng ngừa hiệu quả.
Vì sao trẻ dễ mắc bệnh tai mũi họng?
Trẻ nhỏ là nhóm có nguy cơ cao dễ mắc phải các bệnh lý tai mũi họng do những đặc điểm sinh lý – giải phẫu và yếu tố môi trường đặc thù.
Cấu trúc tai – mũi – họng chưa hoàn thiện
Ở trẻ, ống tai ngoài và ống Eustachian (ống nối tai giữa với họng) còn ngắn, hẹp và nằm ngang. Điều này khiến dịch trong tai khó thoát ra ngoài và vi khuẩn dễ di chuyển từ mũi họng lên tai giữa, làm tăng nguy cơ viêm tai, viêm mũi và viêm họng.
Hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ
Hệ thống miễn dịch của trẻ vẫn trong giai đoạn hoàn thiện, khả năng nhận diện và chống lại virus, vi khuẩn còn hạn chế. Vì vậy, trẻ rất dễ mắc bệnh khi thời tiết thay đổi hoặc tiếp xúc nguồn lây.
Môi trường sống tiềm ẩn nhiều tác nhân gây bệnh
Khói bụi, ô nhiễm không khí, độ ẩm cao hoặc điều hòa lạnh có thể gây kích ứng niêm mạc đường hô hấp. Niêm mạc của trẻ vốn mỏng nên dễ bị phù nề và nhiễm trùng hơn người lớn.
Thói quen sinh hoạt dễ làm tăng nguy cơ viêm nhiễm
Một số hành vi thường gặp như bú bình khi nằm, vệ sinh mũi họng chưa đúng cách, tiếp xúc đồ chơi bẩn hay sử dụng điều hòa liên tục khiến đường hô hấp của trẻ dễ bị tổn thương và nhiễm trùng.
Đi nhà trẻ sớm và tiếp xúc đông người
Môi trường tập thể với nhiều trẻ em khiến các bệnh hô hấp lây lan nhanh hơn. Trẻ thường xuyên chạm tay vào nhiều bề mặt, sau đó đưa lên mắt, mũi, miệng — tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn xâm nhập.
Các bệnh tai mũi họng thường gặp ở trẻ
Hệ tai – mũi – họng của trẻ rất nhạy cảm nên dễ bị viêm nhiễm, đặc biệt khi thời tiết thay đổi hoặc trẻ tiếp xúc môi trường có nhiều tác nhân gây bệnh. Dưới đây là những bệnh phổ biến nhất:
Viêm tai giữa
Là tình trạng nhiễm trùng ở tai giữa, thường xuất hiện sau cảm lạnh hoặc viêm mũi kéo dài. Trẻ có biểu hiện đau tai, quấy khóc, sốt, ngủ không yên và đôi khi chảy dịch tai. Viêm tai giữa kéo dài có thể ảnh hưởng thính lực nếu không điều trị sớm.
Viêm mũi – viêm xoang
Trẻ bị nghẹt mũi, chảy nước mũi xanh vàng, thở bằng miệng hoặc ngủ ngáy. Do xoang của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, niêm mạc lại rất nhạy cảm nên rất dễ viêm khi thời tiết thay đổi, tiếp xúc bụi bẩn hoặc nhiễm virus đường hô hấp.
Viêm họng – viêm amidan
Gây đau họng, ho, khó nuốt, sốt và biếng ăn. Amidan của trẻ thường có kích thước lớn, dễ viêm tái phát nhiều lần, đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi trẻ đi học ở môi trường đông người.
Viêm VA (sùi vòm mũi họng)
VA là mô lympho nằm sau mũi. Khi viêm hoặc quá phát, trẻ thường nghẹt mũi, ngủ ngáy, thở khò khè, nói giọng mũi và dễ bị viêm tai giữa do tắc vòi nhĩ. Bệnh này thường gặp nhiều ở trẻ từ 1–6 tuổi.
Viêm thanh quản
Trẻ ho khan, khàn tiếng, đôi khi ho ông ổng hoặc khó thở về đêm. Nguyên nhân thường do virus, nhiễm lạnh hoặc nói – khóc quá nhiều. Bệnh diễn biến nhanh nên cần theo dõi sát.
Viêm mũi dị ứng
Trẻ thường hắt hơi liên tục buổi sáng, chảy nước mũi trong, ngứa mũi, ngạt mũi khi tiếp xúc phấn hoa, lông thú, bụi nhà hoặc khi thời tiết thay đổi. Đây là bệnh lý mạn tính, dễ tái phát.
Lợi ích của việc khám tai mũi họng định kỳ
Khám tai mũi họng định kỳ giúp bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ một cách toàn diện. Việc kiểm tra thường xuyên mang lại nhiều lợi ích quan trọng:
- Phát hiện sớm bệnh lý: Giúp nhận biết các dấu hiệu viêm tai, viêm mũi, viêm họng từ giai đoạn nhẹ để điều trị kịp thời.
- Ngăn ngừa biến chứng: Hạn chế nguy cơ nghe kém, chậm nói, ngủ kém hoặc viêm tái phát kéo dài.
- Theo dõi thính lực – giọng nói: Đảm bảo trẻ phát triển khả năng nghe và nói đúng lứa tuổi.
- Điều trị đúng hướng: Bác sĩ đánh giá tình trạng chính xác, tránh tự ý dùng thuốc sai cách.
- Giảm tái phát: Khám thường xuyên giúp tìm nguyên nhân gây viêm lặp lại và xử lý triệt để.
- Được tư vấn chăm sóc phù hợp: Hướng dẫn phụ huynh cách vệ sinh mũi họng, dùng điều hòa và phòng ngừa theo từng độ tuổi.
Những dấu hiệu cho thấy trẻ cần đi khám tai mũi họng
Trẻ mắc bệnh tai mũi họng thường có những biểu hiện rất rõ ràng, nhưng đôi khi phụ huynh dễ bỏ qua vì nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Dưới đây là những dấu hiệu quan trọng cho thấy trẻ cần được thăm khám tai mũi họng sớm.
- Nghẹt mũi, chảy nước mũi kéo dài (đặc biệt nước mũi xanh, vàng).
- Ho dai dẳng, ho về đêm hoặc ho không dứt sau 1–2 tuần.
- Ngủ ngáy, thở bằng miệng, thở khò khè.
- Đau tai, kéo tai, quấy khóc, ngủ không yên.
- Chảy dịch tai hoặc có mùi lạ từ tai.
- Khàn tiếng, mất tiếng, nói giọng mũi.
- Khó nuốt, biếng ăn hoặc nôn trớ khi ăn.
- Phản ứng kém với âm thanh, nghi ngờ nghe kém.
- Triệu chứng tái đi tái lại nhiều lần, điều trị không dứt.
Khi nào bé cần được chỉ định nội soi tai mũi họng?
Nội soi tai mũi họng thường được bác sĩ đề nghị khi trẻ xuất hiện những biểu hiện bất thường kéo dài hoặc tái diễn nhiều lần. Một số trường hợp có thể được chỉ định bao gồm:
- Nghẹt mũi kéo dài, khó thở và không đáp ứng tốt với điều trị thông thường.
- Ho dai dẳng, nhất là ho nhiều về đêm hoặc sau 2 tuần không thuyên giảm.
- Chảy máu cam lặp lại, không rõ nguyên nhân.
- Nghi ngờ viêm VA như nghẹt mũi, ngủ ngáy, nước mũi đặc hoặc có màu xanh.
- Đau khi nuốt, nuốt khó hoặc trẻ hay nôn trớ khi ăn.
- Khàn tiếng hoặc mất tiếng, gợi ý vấn đề ở thanh quản.
- Đau tai, ù tai, chảy mủ tai, nghi viêm tai giữa hoặc tổn thương ống tai.
- Nghi ngờ có dị vật rơi vào mũi, tai hoặc họng.
Những lưu ý khi nội soi tai mũi họng cho bé
Nội soi tai mũi họng là phương pháp giúp bác sĩ quan sát rõ các cấu trúc bên trong của bé, nhưng để quá trình diễn ra an toàn và thuận lợi, phụ huynh cần lưu ý một số điểm quan trọng dưới đây.
- Chuẩn bị tâm lý cho trẻ: Giải thích nhẹ nhàng để bé bớt lo sợ, tránh quấy khóc trong quá trình nội soi.
- Chọn cơ sở uy tín: Ưu tiên phòng khám/bệnh viện có bác sĩ chuyên khoa Nhi – Tai Mũi Họng và thiết bị nội soi hiện đại, an toàn cho trẻ.
- Giữ bé ngồi yên khi nội soi: Phụ huynh nên hỗ trợ giữ đầu và tay bé để tránh bé giật mình, gây khó khăn cho bác sĩ.
- Theo dõi phản ứng của trẻ: Một số bé có thể sợ hãi, khóc hoặc nôn khi đưa ống nội soi vào mũi/họng. Đây là phản ứng bình thường nhưng cần có bác sĩ xử lý nhẹ nhàng.
- Không tự ý cho bé ăn trước khi nội soi: Nếu bé dễ buồn nôn, nên để bé bụng không quá no để hạn chế nôn ói.
- Thông báo cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe hiện tại: Nếu bé đang sốt, chảy máu mũi, ho nhiều hoặc đang dùng thuốc, phụ huynh cần nói rõ để bác sĩ điều chỉnh cách khám.
- Tuân theo hướng dẫn sau nội soi: Nếu phát hiện viêm nhiễm, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị. Phụ huynh cần làm đúng hướng dẫn và tái khám nếu được hẹn.
Phương pháp phòng ngừa bệnh tai mũi họng cho trẻ
Để hạn chế tối đa tình trạng trẻ mắc các bệnh tai mũi họng, phụ huynh có thể áp dụng những phương pháp chăm sóc và phòng ngừa đơn giản nhưng rất hiệu quả dưới đây.
Giữ ấm cơ thể đúng cách
Đặc biệt trong thời tiết lạnh hoặc lúc giao mùa, phụ huynh nên giữ ấm vùng cổ, ngực, bàn chân và mũi cho trẻ. Khi cho trẻ ra ngoài, cần trang bị áo khoác, khăn quàng, tất… để hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn khi cơ thể bị lạnh đột ngột.
Vệ sinh mũi họng thường xuyên và đúng kỹ thuật
Rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch bụi bẩn và dịch nhầy, nhưng phải thao tác nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương niêm mạc. Với trẻ lớn, nên tập cho bé thói quen súc miệng nước muối ấm mỗi ngày để giảm nguy cơ viêm họng.
Tăng cường sức đề kháng cho bé
Cha mẹ nên tham khảo chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ, tăng cường bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, ưu tiên rau xanh, trái cây giàu vitamin C, uống đủ nước và cho bé ngủ đủ giấc. Một cơ thể khỏe mạnh sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc viêm tai – mũi – họng.
Hạn chế để trẻ tiếp xúc với môi trường ô nhiễm
Khói thuốc, bụi mịn, phấn hoa hoặc nấm mốc đều có thể kích thích niêm mạc đường hô hấp của trẻ. Khi ra ngoài, phụ huynh nên cho bé đeo khẩu trang phù hợp và vệ sinh tai mũi họng sau khi về nhà.
Sử dụng điều hòa hợp lý
Không bật điều hòa quá lạnh, nên duy trì nhiệt độ từ 26–28°C. Kết hợp máy tạo ẩm hoặc để thêm ly nước trong phòng để tránh khô mũi họng, vốn là nguyên nhân gây viêm nhiễm.
Thiết lập thói quen vệ sinh tốt cho trẻ
Hướng dẫn bé rửa tay thường xuyên, che miệng khi ho/hắt hơi và tránh dùng chung khăn, bình nước với bạn. Những thói quen nhỏ này giúp giảm lây lan virus và vi khuẩn trong môi trường học đường.
Khám tai mũi họng định kỳ
Cho trẻ khám tai mũi họng định kỳ giúp cha mẹ phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn như viêm tai giữa, viêm VA hay viêm amidan. Nhờ đó, việc điều trị diễn ra nhanh chóng, tránh tái phát và biến chứng nguy hiểm.
Bệnh tai mũi họng nếu được thăm khám sớm sẽ giúp trẻ được điều trị kịp thời, hạn chế viêm nhiễm lan rộng và ngăn ngừa các biến chứng ảnh hưởng đến thính lực, hô hấp hay giấc ngủ. Ngược lại, nếu phụ huynh chủ quan hoặc trì hoãn việc đưa trẻ đi khám, tình trạng viêm có thể tiến triển nặng hơn, tái phát nhiều lần và gây khó khăn cho quá trình điều trị, thậm chí ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ.
Do đó, khi phụ huynh chú ý thấy các dấu hiệu bất thường nên chủ động đưa trẻ thăm khám và áp dụng những biện pháp phòng ngừa phù hợp, trẻ sẽ hạn chế được viêm nhiễm và tránh các biến chứng nguy hiểm. Duy trì thói quen khám định kỳ và chăm sóc tai mũi họng đúng cách chính là chìa khóa giúp trẻ luôn khỏe mạnh, hô hấp dễ dàng và tự tin trong sinh hoạt hằng ngày.
THAM KHẢO THÊM:
