Nhồi máu cơ tim cấp (AMI) là một tình trạng y tế khẩn cấp, có thể dẫn đến tử vong nếu không được xử lý ngay lập tức. Khi một phần cơ tim bị thiếu máu và oxy do động mạch vành bị tắc, tổn thương vĩnh viễn có thể xảy ra chỉ trong vài giờ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, gọi cấp cứu ngoại viện và áp dụng biện pháp phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ trái tim.
Nhồi máu cơ tim cấp là gì?
Nhồi máu cơ tim cấp xảy ra khi một động mạch vành, tức mạch máu nuôi dưỡng cơ tim bị tắc hoàn toàn, làm gián đoạn lưu lượng máu và gây hoại tử cơ tim. Tình trạng này thường do mảng xơ vữa trong động mạch vỡ ra, kích hoạt hình thành cục máu đông. Khoảng thời gian 1-2 giờ đầu tiên sau khi triệu chứng xuất hiện là “thời gian vàng” để can thiệp, giúp giảm thiểu tổn thương và tăng cơ hội sống sót. Nếu không được điều trị kịp thời, cơ tim bị tổn thương sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng tim.
Dấu hiệu nhận biết
Nhồi máu cơ tim cấp thường gây ra các dấu hiệu rõ ràng, nhưng ở một số người, đặc biệt là phụ nữ, người cao tuổi hoặc bệnh nhân đái tháo đường, triệu chứng có thể không điển hình. Việc nhận biết và hành động nhanh, như gọi cấp cứu ngoại viện, là yếu tố quyết định.
Đau ngực nghiêm trọng: Dấu hiệu đặc trưng nhất là cơn đau ngực dữ dội, cảm giác như lồng ngực bị bóp chặt, đè ép hoặc nặng nề. Cơn đau kéo dài trên 15 phút, không giảm khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc thông thường. Đau có thể lan ra vai trái, cánh tay, cổ, hàm dưới hoặc lưng. Đây là tín hiệu nguy hiểm, đòi hỏi gọi ngay cấp cứu ngoại viện.
Hụt hơi và mệt mỏi đột ngột: Người bệnh thường cảm thấy khó thở, hụt hơi hoặc không thể hít sâu, ngay cả khi không hoạt động mạnh. Kèm theo đó là cảm giác kiệt sức bất thường, yếu ớt toàn thân, như thể cơ thể đột nhiên “hết pin”. Những dấu hiệu này phản ánh tim không bơm đủ máu để cung cấp oxy.
Một số triệu chứng khác cần lưu ý:
- Mồ hôi túa ra dù không vận động, thường kèm cảm giác lo âu.
- Thường gặp ở phụ nữ và người cao tuổi, dễ nhầm với rối loạn dạ dày.
- Do giảm lưu lượng máu lên não. Ở một số trường hợp, triệu chứng có thể mơ hồ, như khó chịu vùng bụng trên hoặc mệt mỏi kéo dài, đặc biệt ở phụ nữ và người cao tuổi. Do đó, cần cảnh giác và liên hệ y tế ngay khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim cấp
Nhồi máu cơ tim cấp thường là kết quả của tắc nghẽn động mạch vành, chủ yếu liên quan đến xơ vữa động mạch và các yếu tố nguy cơ.
Xơ vữa động mạch và cục máu đông
Hãy coi các động mạch vành như những đường ống dẫn nước. Xơ vữa động mạch giống như việc “rỉ sét” và “cặn bám” tích tụ dần bên trong đường ống đó. Những “cặn bám” này (gồm cholesterol, chất béo, canxi) không chỉ làm hẹp đường ống mà còn có thể bong ra. Khi chúng bong ra, cơ thể sẽ cố gắng “sửa chữa” bằng cách tạo ra cục máu đông, nhưng chính cục máu đông này lại vô tình chặn đứng hoàn toàn dòng chảy, gây ra nhồi máu.
Các yếu tố nguy cơ
Những yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm:
- Huyết áp cao: Gây tổn thương thành mạch, tạo điều kiện cho xơ vữa.
- Tiểu đường: Đường huyết cao làm hỏng lớp lót bên trong mạch máu.
- Rối loạn mỡ máu: Mức cholesterol “xấu” (LDL) cao và cholesterol “tốt” (HDL) thấp là công thức cho mảng bám.
- Hút thuốc lá: Kẻ thù số 1 của mạch máu. Nicotine và các chất độc khác phá hủy thành mạch, tăng tốc quá trình xơ vữa.
- Béo phì và ít vận động: Tăng gánh nặng cho tim và góp phần vào các yếu tố nguy cơ khác.
- Tiền sử gia đình: Nếu người thân ruột thịt (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh tim mạch sớm, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
- Tuổi tác: Nguy cơ tăng lên khi nam giới trên 45 tuổi và nữ giới trên 55 tuổi.
Nguyên nhân hiếm gặp
- Co thắt động mạch vành: Động mạch co bóp bất thường, gây tắc nghẽn tạm thời.
- Thuyên tắc mạch: Cục máu đông từ nơi khác di chuyển đến động mạch vành.
- Sử dụng chất kích thích: Cocaine hoặc ma túy có thể gây co thắt mạch vành.
Chẩn đoán nhồi máu cơ tim cấp
Chẩn đoán nhanh và chính xác là yếu tố then chốt để cứu sống bệnh nhân và giảm thiểu tổn thương cơ tim.
- Điện tâm đồ (ECG): Đây là xét nghiệm đầu tiên và quan trọng nhất, thường được thực hiện ngay tại xe cấp cứu hoặc khi bạn đến bệnh viện. ECG ghi lại hoạt động điện của tim, giúp bác sĩ phát hiện các dấu hiệu đặc trưng của nhồi máu cơ tim.
- Xét nghiệm máu chuyên sâu: Bác sĩ sẽ lấy máu để tìm các protein đặc hiệu giải phóng ra khi cơ tim bị tổn thương, điển hình là Troponin và CK-MB. Nồng độ của chúng tăng cao trong vài giờ sau nhồi máu, giúp xác định mức độ tổn thương.
- Chụp mạch vành: Đây là “bức ảnh” rõ nét nhất về các động mạch vành của bạn. Thông qua việc tiêm thuốc cản quang và chụp X-quang, bác sĩ có thể xác định chính xác vị trí và mức độ tắc nghẽn, từ đó đưa ra phương án điều trị phù hợp. Thường thì thủ thuật này sẽ được kết hợp ngay với việc can thiệp.
Điều trị nhồi máu cơ tim cấp
Mục tiêu điều trị là khôi phục lưu lượng máu đến cơ tim nhanh nhất có thể, kết hợp các phương pháp cấp cứu và lâu dài.
1. Can thiệp khẩn cấp
- Nong mạch vành và đặt stent: Bác sĩ sử dụng ống thông để mở động mạch bị tắc bằng bóng và đặt stent để giữ mạch thông thoáng. Đây là phương pháp ưu tiên nếu thực hiện trong 90 phút sau khi đến bệnh viện.
- Thuốc tiêu sợi huyết: Phá cục máu đông khi không thể thực hiện nong mạch vành ngay, cần dùng trong 3-6 giờ đầu.
2. Điều trị nội khoa
Sau giai đoạn cấp cứu, bệnh nhân sẽ được dùng các loại thuốc để ngăn ngừa cục máu đông tái phát, kiểm soát huyết áp, nhịp tim và giảm áp lực cho trái tim:
- Thuốc chống kết tập tiểu cầu: Aspirin, Clopidogrel… giúp ngăn chặn tiểu cầu hình thành cục máu đông mới.
- Thuốc chống đông máu: Heparin, Enoxaparin… giảm nguy cơ tắc nghẽn.
- Thuốc giãn mạch: Nitroglycerin giúp giảm đau ngực và cải thiện dòng máu.
- Thuốc kiểm soát huyết áp/ nhịp tim: Beta-blocker, ACEI… giúp giảm gánh nặng cho tim.
3. Phẫu thuật
Nếu tình trạng tắc nghẽn quá phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều nhánh động mạch vành hoặc không thể đặt stent, phẫu thuật bắc cầu mạch vành có thể được xem xét. Bác sĩ sẽ lấy một đoạn mạch máu khỏe mạnh từ một phần khác của cơ thể (thường là từ chân hoặc ngực) để tạo một “đường vòng” mới, giúp máu đi qua vùng tắc nghẽn và đến nuôi cơ tim.
Phòng ngừa nhồi máu cơ tim cấp
Phòng ngừa nhồi máu cơ tim cấp dựa trên việc kiểm soát nguy cơ và duy trì lối sống lành mạnh.
- Nói không với thuốc lá: Đây là một trong những thay đổi lớn nhất bạn có thể làm để bảo vệ trái tim mình. Hãy tìm sự hỗ trợ để từ bỏ thuốc lá hoàn toàn.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì, việc giảm cân sẽ giúp giảm gánh nặng cho tim và giảm nguy cơ xơ vữa.
- Ăn uống hợp lý: Ưu tiên rau xanh, trái cây tươi (như táo, bơ, cam), cá giàu omega-3 (cá hồi, cá thu), và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế tối đa đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ, chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, muối (dưới 5g/ngày) và đường.
- Vận động đều đặn: Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần cho các hoạt động như đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe, bơi lội… Hãy bắt đầu từ từ và tăng dần cường độ để cơ thể thích nghi.
- Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng nếu bạn trên 40 tuổi hoặc có các yếu tố nguy cơ (tiền sử gia đình, cao huyết áp, tiểu đường).
- Theo dõi các chỉ số quan trọng: Thường xuyên kiểm tra huyết áp, mỡ máu, đường huyết để phát hiện sớm bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Nhồi máu cơ tim cấp là một tình trạng nguy hiểm, nhưng có thể kiểm soát nếu được phát hiện và điều trị sớm. Hãy ghi nhớ các dấu hiệu như đau ngực dữ dội, hụt hơi, vã mồ hôi lạnh và gọi ngay cấp cứu ngoại viện khi nghi ngờ. Lối sống lành mạnh, kiểm soát nguy cơ và thăm khám định kỳ là cách tốt nhất để bảo vệ trái tim.
Có thể bạn quan tâm:
